Το ελεύθερο λογισμικό συνδέεται με την την έννοια της ελευθερίας και όχι του κόστους (δωρεάν). Με βάση αυτή την ερμηνεία που χρησιμοποιείται από τα μέσα της δεκαετίας του '80, ο πρώτος επίσημος ορισμός δημοσιεύτηκε στο GNU's Bulletin, τόμος 1 αρ. 6 [1], τον Ιανουάριο του 1989. Ειδικότερα, τέσσερις μορφές ελευθερίας καθορίζουν [2] το ελεύθερο λογισμικό:
Επιβάλλοντας περιορισμούς στη χρήση του Ελεύθερου Λογισμικού, όπως για παράδειγμα με βάση τη χρονική διάρκεια του ("δοκιμαστική περίοδος 30 ημερών", "λήξη άδειας χρήσης την 1η Ιανουαρίου 2004"), το είδος της χρήσης ("άδεια χρήσης μόνο για ερευνητικούς και μη εμπορικούς σκοπούς") ή την γεωγραφική περιοχή ("αποκλεισμός της χρήσης στην Χ χώρα"), ένα πρόγραμμα καθίσταται μη ελεύθερο.
Επιβάλλοντας νομικούς ή πρακτικούς περιορισμούς στην κατανόηση ή τροποποίηση ενός προγράμματος, όπως για παράδειγμα η υποχρέωση αγοράς αδειών, υπογράφοντας μη κοινοποιημένες συμφωνίες (αγγλ. Non Disclosure Agreement, NDA) ή - στην περίπτωση γλωσσών προγραμματισμού που διαθέτουν πολλαπλές αναπαραστάσεις - η μη διάθεση του πλέον συνηθισμένου και κατανοητού τρόπου επεξεργασίας του προγράμματος (πηγαίος κώδικας), ένα πρόγραμμα καθίσταται ιδιόκτητο (proprietary) και μη ελεύθερο. Χωρίς τη δυνατότητα τροποποίησης ενός προγράμματος, οι άνθρωποι παραμένουν στο έλεος ενός μοναδικού κατασκευαστή.
Το λογισμικό μπορεί να αντιγραφεί/διανεμηθεί με μηδενικό πρακτικά κόστος. Αν δεν σας επιτρέπεται να δώσετε ένα πρόγραμμα σε ένα πρόσωπο που το χρειάζεται, το πρόγραμμα αυτό δεν είναι ελεύθερο. Η διάθεσή του μπορεί να γίνει και επί πληρωμής, αν το επιλέξετε.
Δεν είναι όλοι εξίσου καλοί προγραμματιστές σε όλα τα πεδία, ενώ μερικοί άνθρωποι δεν γνωρίζουν καθόλου να προγραμματίζουν. Αυτή η ελευθερία επιτρέπει σε όσους δεν έχουν το χρόνο ή τις ικανότητες να λύσουν ένα πρόβλημα, να αποκτήσουν έμμεση πρόσβαση στην τροποποίηση. Αυτό μπορεί να γίνει και επί πληρωμής.
Οι ελευθερίες αυτές είναι δικαιώματα, όχι υποχρεώσεις, αν και ο σεβασμός προς αυτές, υπέρ της κοινωνίας, ενδέχεται να υποχρεώσουν το άτομο. Κάθε άνθρωπος μπορεί να επιλέξει να μην κάνει χρήση τους, αλλά μπορεί να επιλέξει και τη χρήση όλων των ελευθεριών. Ειδικότερα, πρέπει να γίνει κατανοητό πως το Ελεύθερο Λογισμικό δεν αποκλείει την εμπορική χρήση. Αν ένα πρόγραμμα δεν επιτρέπει την εμπορική χρήση ή την εμπορική διανομή, δεν είναι Ελεύθερο Λογισμικό. Πράγματι, ένας αυξανόμενος αριθμός εταιρειών, βασίζουν το επιχειρηματικό τους μοντέλο ολοκληρωτικά ή μερικώς, σε Ελεύθερο Λογισμικό, μεταξύ αυτών και μερικές από τις μεγαλύτερες κατασκευάστριες ιδιόκτητου λογισμικού. Το Ελεύθερο Λογισμικό καθιστά νόμιμη την παροχή βοήθειας ή υποστήριξης, δεν την καθιστά απαραίτητη.
Η αγγλική γλώσσα, είναι ίσως η μοναδική, στην οποία ο όρος Ελεύθερο Λογισμικό (Free Software) συγχέεται με τον όρο δωρεάν (free). Σε άλλες γλώσσες, αποδίδεται ως "logiciels libre" (Γαλλικά), "software libre" (Ισπανικά), "software libero" (Πορτογαλλικά), "Fri Software" (Δανικά) ή με οποιονδήποτε άλλο όρο, ο οποίος αποδίδει την έννοια της ελευθερίας.
Open source (Ανοιχτός κώδικας)Στις 3 Φεβρουαρίου του 1998, με την ανακοίνωση της Netscape να κυκλοφορήσει τον ομώνυμο περιηγητή (browser) ως Ελεύθερο Λογισμικό, μία ομάδα ανθρώπων, συναντήθηκε στο Palo Alto της Silicon Valley και πρότεινε το ξεκίνημα μίας εκστρατείας μάρκετινγκ για το Ελεύθερο Λογισμικό, χρησιμοποιώντας τον όρο "ανοιχτός κώδικας" (open source). Στόχος ήταν η γρήγορη εμπορευματοποίηση του Ελεύθερου Λογισμικού και η αποδοχή του από τις εταιρίες και τις κεφαλαιοκρατικές επιχειρήσεις της νέας οικονομίας που αναπτυσσόταν. Ως μέσο για το σκοπό αυτό, έλαβαν συνειδητά την απόφαση να παραμερίσουν όλα τα μακροχρόνια ζητήματα (όπως φιλοσοφικά, ηθικά και κοινωνικά) σχετικά με το Ελεύθερο Λογισμικό, αισθανόμενοι πως αυτά θέτουν εμπόδια στην διαδικασία της γρήγορης αποδοχής από την οικονομική αγορά. Πρότειναν την εστίαση σε τεχνικά μόνο πλεονεκτήματα. [3]
Αν και συχνά χρησιμοποιείται καλόπιστα από ανθρώπους που αναφέρονται στην έννοια του Ελεύθερου Λογισμικού, ο όρος "Ανοιχτός κώδικας" - που αρχικά ορίστηκε να σημαίνει ό,τι και το Ελεύθερο Λογισμικό - είναι πλέον ευρείας χρήσης. Σήμερα, χρησιμοποιείται τακτικά για οτιδήποτε και μπορεί να περιλαμβάνει το Ελεύθερο Λογισμικό μέχρι και το αυστηρά ιδιόκτητο "Governmental Security Program" (GSP) της Microsoft. [4]
Libre Software (ελεύθερο λογισμικό)Όταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκίνησε να ασχολείται με το Ελεύθερο Λογισμικό σε σταθερή βάση, αποφάσισε να αποφύγει την σύγχυση που προκαλεί ο όρος Free Software ή την παρανόηση του όρου Open Source, υιοθετώντας έναν τρίτο όρο, σε περιστασιακή χρήση από το 1992: "Libre Software." Ο όρος αυτός αποδείχθηκε ανθεκτικός απέναντι σε πληθωριστική χρήση και χρησιμοποιείται ως ταυτόσημος με τον όρο Free Software. Επομένως, μπορεί να αποτελέσει μία λύση για όσους φοβούνται παρανόηση του αγγλικού όρου Free Software, σε συνομιλίες τους στα αγγλικά.
[1]
http://www.gnu.org/bulletins/bull6.html
[2] Για τον ακριβή ορισμό,
παρακαλούμε δείτε
http://www.gnu.org/philosophy/free-sw.html
[3] Ως αναφορά, δείτε http://www.opensource.org/advocacy/faq.html: Πώς σχετίζεται ο "ανοιχτός κώδικας με το "ελεύθερο λογισμικό"; Η πρωτοβουλία του ανοιχτού κώδικα είναι ένα μάρκετινγκ για το ελεύθερο λογισμικό. Είναι ένα είδος προώθησης του "ελεύθερου λογισμικού" σε πραγματιστική βάση, αντί ιδεολογική. Το επικερδές συστατικό δεν έχει αλλάξει, αλλά η στάση και ο συμβολισμός έχουν διαφοροποιηθεί.
[4] Σε αυτό το πρόγραμμα, κυβερνήσεις και διακυβερνητικοί οργανισμοί, πληρώνουν σημαντικές αμοιβές σε επιφανειακές επιθεωρήσεις ορισμένων τμημάτων του πηγαίου κώδικα των Windows, σε εξειδικευμένα κέντρα της Microsoft. Αυτό μπορεί να ενισχύει το "αίσθημα ασφάλειας" αλλά ουσιαστικά είναι ανούσιο - ειδικά από την στιγμή που δεν γνωρίζουν αν ό,τι έχουν επιθεωρήσει είναι αυτό που διαθέτουν στους υπολογιστές τους. Και φυσικά αυτό δεν τους παρέχει καμία ελευθερία.
Περισσότερες πληροφορίες για την σημασία του Ελεύθερου Λογισμικού μπορούν να βρεθούν εδώ.